Goed nieuws voor de steeds grotere groep prostaatkankerpatiënten in Nederland. De overlevingskansen van prostaatkanker zijn de laatste jaren enorm toegenomen. De technieken en therapieën die worden ingezet worden steeds geavanceerder. Toch kan het altijd beter vindt uroloog Jean Paul van Basten van het CWZ in Nijmegen. ‘De centrale vraag moet zijn: is de patiënt ook echt geholpen?’

Het gesprek vindt plaats in een spreekkamer van het CWZ in Nijmegen. Over een paar dagen vertrekt uroloog Jean Paul van Basten naar Boston. Hij zal daar een congres van het International Consortium for Health Outcomes Measurement (ICHOM) bijwonen dat gaat over de levenskwaliteit in de zorg. Boven de lip van de uroloog prijkt een kersverse Movembersnor. Hiermee wil hij uitdragen dat hij de strijd tegen prostaatkanker ondersteunt.

De prostaatkankerzorg wordt medisch technisch steeds beter, vindt de uroloog, maar de vraag is wat de patiënten van deze zorg vinden, wat is belangrijk voor hen? Over deze vragen zal het onder andere gaan tijdens het congres in Boston. Van Basten: ,,Wij als artsen denken dat we weten wat belangrijk is voor een patiënt, maar weten we dat eigenlijk wel? We kijken naar hoeveel prostaatoperaties een ziekenhuis doet, hoe snel je bij een uroloog terecht kunt en hoelang een patiënt moet wachten op de uitslagen van de onderzoeken. Maar waar het eigenlijk om gaat is of de patiënt ook echt geholpen is, of hij kankervrij is en hoe zijn kwaliteit van leven is.

Ervaringen delen

Hier kun je alleen maar achterkomen door de patiënten gevalideerde vragenlijsten voor te leggen en hun ervaringen van voor, tijdens en na de behandeling te registreren. CWZ doet dit op het gebied van prostaatkankerzorg in samenwerking met de Santeon ziekenhuizen (CWZ, Catharina Ziekenhuis, Martini Ziekenhuis, Medisch Spectrum Twente, Onze Lieve Vrouwe Gasthuis, St. Antonius Ziekenhuis). Wij wisselen kennis uit en meten en vergelijken onderling onze uitkomsten, en stellen kwaliteitsindicatoren op in groot internationaal verband met Amerika, Australië en Europa. Alleen op die manier kun je de kwaliteit van de zorg vergelijken en verbeteren.

Als chirurgen zijn we toch allemaal een beetje optimistisch van aard. We hebben het beeld van ons zelf dat we het hartstikke goed doen, maar als je het objectiveert kan het toch zomaar heel anders zijn. Om een voorbeeld te geven: wij hebben binnen de Santeon ziekenhuizen gegevens uitgewisseld over radicale prostatectomie (het operatief verwijderen van de prostaat) met het Catharina Ziekenhuis in Eindhoven en het St Antonius ziekenhuis in Nieuwegein. Wij dachten: wij hebben veel ervaring, onze snijvlakken zullen wel beter zijn dan bij de andere ziekenhuizen. De praktijk wees echter anders uit: we deden het niet slechter, maar ook niet beter. Wat wel bleek is dat we minder complicaties zoals incontinentie en impotentie hadden. We doen meer zenuwsparende operaties en als je het analyseert heeft het één met het ander te maken. Als je zenuwsparend opereert heb je meer kans op positieve snijvlakken. We waren allen verrast door de uitkomsten.

Binnen de Santeongroep bieden we graag de ‘best practice’ aan. Het Catharina ziekenhuis biedt inmiddels robotgestuurde-prostaatoperaties aan in het CWZ . Op onze beurt bieden wij brachytherapie aan en sturen onze patiënten door naar het Catharina ziekenhuis omdat zij er nationaal zeer ervaren in zijn en uitstekende behandeluitkomsten hebben. Dit noem je in de zorg uitruilen ten behoeve van kwaliteit.

Martini Klinik

,,In Santeonverband zijn we ook naar de Martini Klinik in Hamburg geweest, één van de grootste prostaatklinieken in de wereld en bovendien een voorloper op het gebied van uitkomstindicatoren. Hier doen ze 2200 prostaatoperaties per jaar. Ze meten hun uitkomsten ook per uroloog. Omdat ze zo goed meten, kwam er iets heel bijzonders aan het licht. Uit de uitkomsten bleek dat één uroloog uitblonk in het voorkomen van incontinentie na een prostaatoperatie. Hij bleek een andere operatietechniek te gebruiken. Naar aanleiding daarvan hebben de andere urologen de werkwijze van hun collega overgenomen en dit gaf in de hele kliniek een substantiële verbetering. Deze techniek hebben wij nu ook overgenomen. Daar waren ze nooit achtergekomen als ze dit niet hadden geregistreerd.”

Kwaliteit van zorg

Registreren is dus belangrijk om de kwaliteit van de zorg te verbeteren. Maar er is meer belangrijk. Zo vindt van Basten goede informatie voor de patiënt onontbeerlijk: ,,Hierbij zijn keuzehulpen die we meegeven aan de patiënt waarin alle voor- en nadelen van behandelingen staan beschreven heel waardevol. Wat is actief afwachten of wat zijn de nadelen van een hormoonbehandeling? Het is een onzekere tijd voor een patiënt en hij kan dit voor zijn gesprek met zijn dokter of gespecialiseerd verpleegkundige lezen zodat hij het met hen kan bespreken. Alleen als je goed bent geïnformeerd en alles hebt doorgesproken, kun je een afgewogen keuze maken. Mannen kunnen ook gebruik maken van het ‘Patiënt Informatie Dossier’ waarin alle informatie over prostaatkanker is te vinden; onze eigen informatie maar ook dat van bijvoorbeeld de Prostaatkankerstichting.”

3 Tesla MRI

Als we het hebben over de kwaliteit van de prostaatkankerzorg hoort daarbij ook het maken van een moderne 3 Tesla MRI. Van Basten: ,,Je kunt hiermee snel en accuraat een diagnose stellen. Als je de verdenking prostaatkanker hebt maar biopten niets opleveren, gaan we MRI-geleid biopteren. Je kunt hierbij heel gericht het agressieve gedeelte aanprikken waardoor je minder biopten nodig hebt, wat prettiger is voor de patiënt. Een ander voordeel is dat je hiermee een gerichter behandeladvies kan geven. Een man met bijvoorbeeld een laag-agressieve tumor hoeft hierdoor niet te worden behandeld en kan er worden volstaan met actief afwachten (active surveillance). “

Robot

Het CWZ doet sinds 2008 robot-operaties en dat zijn er nu ongeveer 200 per jaar. Dat is ongeveer 8 procent van wat er totaal in Nederland aan radicale prostatectomie-operaties wordt uitgevoerd. Van Basten: ,,Sinds een maand hebben als eerste in Nederland een nieuwe robot namelijk een Da Vinci XI. Hiermee kunnen we heel nauwkeurig opereren en zo de zorg verbeteren. Je hebt met dit apparaat een glashelder HD beeld in 3D. Je kunt de prostaat die de grootte heeft van een walnoot naar het formaat van een sinaasappel vergroten. De armen (instrumenten) kunnen 360 graden om de as draaien. De prostaat ligt verscholen in het bekken. Ik zeg wel eens een prostaat is er niet voor gemaakt om eruit te halen, zo weggestopt ligt hij. Met deze robot kun je op de meest verscholen plekjes komen en heb je bovendien goed zicht op de omliggende structuren van het zo belangrijke zenuwweefsel. Zo kun je ook heel secuur verdachte lymfeklieren weghalen.

We zijn met dit apparaat van een Golf type 1 naar een Golf type 7 gegaan. Je moet hier opnieuw mee leren omgaan en daar volg je speciale trainingen voor. Niet alleen als chirurg word je getraind, maar het volledige operatieteam moet zijn ‘rijbewijs’ (certificaat) halen. We zien deze nieuwe operatierobot als een enorme aanwinst, maar zijn er wel op gebrand om de robot goed in te zetten en de indicatie zuiver te houden. Daarom worden alle patiënten besproken in een multidisciplinair overleg waar ook een patholoog, radiotherapeut, verpleegkundige en een oncoloog bij zitten. Soms is opereren overbodig of is bestralen gewoon beter voor een patiënt.”

Specialisme-overstijgende zorg

,,We zijn een prostaatteam en op elkaars expertise aangewezen. Kwaliteit bieden gaat ook over specialisme-overstijgende zorg. Oncologie en urologie lopen door elkaar heen. Een goed voorbeeld is de onlangs gepresenteerde CHAARTED studie waarbij mannen met uitgezaaide prostaatkanker tegelijk met de hormoonbehandeling, een chemotherapiebehandeling (docetaxel) krijgen. Het tegelijkertijd starten met docetaxel-chemotherapie, wijkt af van het huidige beleid. Deze chemotherapie wordt alleen gegeven aan mannen met uitgezaaide prostaatkanker die al hormoontherapie hebben gehad en zich in een verminderd hormoongevoelig (castratieresistent) stadium bevinden. Het tegelijkertijd starten met deze twee therapieën, laat een spectaculaire overlevingswinst zien van ruim een jaar. Dit is een revolutionair in de prostaatkankerzorg.”

Holistische aanpak

,,Als je praat over kwaliteit in de zorg, moet de patiënt centraal staan. We worden steeds gezonder oud. De meesten mannen die prostaatkanker krijgen, zijn nog werkzaam en staan nog volop in het leven. Een dokter moet naar eer en geweten handelen. Wat is belangrijk voor de patiënt? Heeft iemand meerdere aandoeningen? Is opereren echt noodzakelijk? We gaan meer naar een holistische benadering en kijken naar de totaalmens. Levert een behandeling wel de kwaliteit van leven die de patiënt voor ogen heeft?

De technieken en therapieën ontwikkelen zich razendsnel. Vijftien jaar geleden nog kwam je na een radicale prostatectomie steevast op de intensive care terecht, er werd bloed besteld, over het beschadigen van de zenuwbundels werd helemaal niet gesproken en na de operatie lag je zo’n 14 dagen in het ziekenhuis. Nu met de robot heb je maar 100 ml bloedverlies, je bent hooguit 2 a 3 dagen in het ziekenhuis en je hebt zelden pijnstillers nodig. De prostaatkankerzorg is echt revolutionair verbeterd.”

Auteur: Monica Verhoek

Het bericht Registreren voor kwaliteit verscheen eerst op De Prostaatkliniek.

Het college van Prof. dr. Jelle Barentsz zal in het teken staan van de behandeling van kanker, met name prostaatkanker. Professor Barentsz is wereldberoemd op gebied van MRI-diagnostiek: hij ontwikkelde een nieuwe scan-techniek waarmee kanker vroegtijdig (zo’n twee jaar eerder dan reguliere scans) en nauwkeuriger (tot op de millimeter!) is op te sporen. Deze techniek gaat leiden tot enorme vooruitgangen in de behandeling van de ziekte, waaronder minder bijwerkingen en een grotere kans op genezing. Hij wil deze innovatieve technologie natuurlijk zo snel mogelijk implementeren. In zijn college voor de Universiteit van Nederland vertelt hij alles over zijn levenswerk.

Het belooft een ontzettend interessant college te worden, professor Barentsz is een ontzettend enthousiast spreker en bijzonder gespecialiseerd in prostaatkanker.

Wanneer u hier uw kaarten besteld, kunt u gebruikmaken van een korting. U moet dan in het kortingscodeveld het woord ‘radiologie’ invullen. U krijgt dan 25% korting en betaalt dan 7,50 euro.

Algemene informatie

College inloop: 19:30 uur
Start: 20:00 uur
Collegezaal: AIR, Amstelstraat 24, Amsterdam
Borrel: 21:30 tot 23:00 uur

Kijk hier voor meer informatie over de Universiteit van Nederland en dit college.

Het bericht Open college van Prof. dr. Jelle Barentsz over kanker op 26 januari 2015 verscheen eerst op De Prostaatkliniek.

Nieuw algoritme voor automatische beoordeling MRI-beelden

Bevolkingsonderzoek naar prostaatkanker is wellicht mogelijk met gebruik van MRI-onderzoek. Momenteel kan alleen een ervaren radioloog de MRI-beelden beoordelen. In de toekomst kan de computer deze taak ondersteunen. Onderzoeker Geert Litjens van het Radboudumc ontwikkelde hiervoor een algoritme, zodat een computer prostaat-MRI’s kan beoordelen vergelijkbaar met hoe een radioloog dat doet. Deze computerondersteunde beoordeling van MRI-beelden is een belangrijke voorwaarde voor de mogelijke invoering van bevolkingsonderzoek naar prostaatkanker. Op 23 januari promoveert Geert Litjens in Nijmegen.

Prostaatkanker is de meest voorkomende vorm van kanker bij mannen. Jaarlijks krijgen meer dan 10.000 mannen deze ziekte en overlijden er 2.500 aan. De invoering van bevolkingsonderzoek naar prostaatkanker kan deze sterfte met zeker 22 procent verminderen. De huidige praktijk is om de mogelijke aanwezigheid van prostaatkanker vast te stellen op basis van verhoogde PSA-waarden in het bloed en vervolgens een prostaatbiopt. Deze methode wijst echter ook relatief onschuldige prostaatproblemen aan en leidt tot veel (over)diagnose en overbehandeling. Daarom is deze techniek niet geschikt voor bevolkingsonderzoek

Tienduizenden MRI’s

Een PSA-test gecombineerd met een MRI is waarschijnlijk wel gevoelig en specifiek genoeg. Geert Litjens schat in dat voor bevolkingsonderzoek in Nederland tienduizenden MRI’s per jaar gemaakt moeten worden. De apparaten hiervoor zijn er wel, maar er zijn te weinig ervaren radiologen om deze beelden te beoordelen. Als radiologen geholpen kunnen worden door de geautomatiseerde beoordeling van de computer, is de inzet van MRI wel mogelijk.

Radioloog imiteren

Om MRI-scans door de computer te laten beoordelen op prostaatkanker, ontwikkelde Geert Litjens een algoritme. Hij baseerde zich hiervoor op de werkwijze van radiologen: “Het eerste wat het programma moet doen is aanwijzen waar de prostaat zit. Voor een radioloog is dat kinderspel, maar de computer heeft er wat meer moeite mee. Vervolgens kijkt het programma heel globaal of er verdachte gebieden zichtbaar zijn. Bijvoorbeeld donkere vlekken in de prostaat die daar niet horen. Als hij iets ziet dat prostaatkanker zou kunnen zijn, gaat het programma gedetailleerd naar die plek kijken.”

Betere diagnose

Radiologen zien sneller dan een computer of er iets mis is op een MRI-scan. De computer is juist veel beter in kwantitatieve analyses van de beelden, wat helpt bij het bepalen van de ernst van de kanker. Op deze manier vult de computer het werk van de radioloog aan en kan de radioloog beter onderbouwd een diagnose stellen. Ook kan de computer de radioloog helpen om tumoren te ontdekken, die hij over het hoofd heeft gezien. De diagnose wordt hiermee dus nauwkeuriger.

Computerradioloog

De volgende stap in het onderzoek is om het algoritme verder te verbeteren en bij een grote groep patiënten te evalueren hoe de computer presteert in vergelijking met de radioloog. Geert Litjens: “Zodra de methode ingevoerd kan worden, is een interessante vraag of de computer straks de beelden beter beoordeelt dan de radioloog. Daar kunnen we nu nog niets over zeggen. Ik verwacht zeker dat de computer het werk van de radioloog verbetert, zodat straks niet voor alle beoordelingen meer een ervaren radioloog nodig is.”

Bron: Persbericht Radboud umc

Het bericht Computer kan prostaatkanker aanwijzen op MRI-scan verscheen eerst op De Prostaatkliniek.

Groot Europees onderzoek onder leiding van de Erasmus Universiteit wijst uit dat gerichte controle bij mannen tussen 55 en 59 jaar de beste resultaten biedt. Toch zijn er ook vraagtekens omtrent screening.

Voor het onderzoek werden zo’n 100.000 mannen gevolgd. Ze waren in twee groepen verdeeld: de ene groep werd wel gescreend, de andere niet. Als mannen tussen de 55 en 59 jaar iedere twee jaar een bloedtest ondergaan, dus drie keer in totaal, vermindert de kans op overlijden met 13 procent, constateren de onderzoekers nu uit de resultaten. Ook de kosten van zo’n programma zijn berekend: 25.000 euro per gewonnen gezond levensjaar. Al met al concluderen de wetenschappers dat “beperkte screening zinvol kan zijn”. Of zo’n bevolkingsonderzoek er komt, is aan de politiek. Eerst gaat de Gezondheidsraad zich er nog over buigen.

Onontdekt

Screening heeft overigens ook de bekende nadelen. Prostaatkanker wordt niet altijd ontdekt en anderzijds is operatie ook niet altijd nodig. Ongeveer 30 procent van de prostaatkankers die met de screening wordt gevonden zou anders onontdekt zijn gebleven “en feitelijk dus geen behandeling nodig hebben”, aldus de onderzoekers.

Paul Kil, uroloog in het Sint Elisabeth Ziekenhuis in Tilburg wijst in Trouw op het gevaar van overbehandeling. “Ik zou de beslissing om te testen toch overlaten aan de patiënt, in samenspraak met de arts, en nog niet iedereen aanschrijven om die testen te doen.”

Vorig jaar noemde Kil in een interview met Mednet ook al de nadelen van screening. “Screening heeft wel een prijs, zoals overbehandeling en ongewenste bijwerkingen door een ingrijpende operatie of bestraling. De vraag of je nog wel moet behandelen wordt nog veel belangrijker wanneer genezing niet meer mogelijk is.Vroeger was prostaatkanker een duidelijk verhaal. Ik stelde een diagnose en wanneer het kanker bleek te zijn, ging ik meteen behandelen. Nu denk ik vaak: moet ik wel behandelen? En waarom denk ik dat? Omdat ik in mijn inmiddels lange carrière heb ervaren dat de levensjaren die een patiënt dankzij een behandeling wint in veel gevallen niet opwegen tegen de afgenomen kwaliteit van leven. Vroeger was de inzet: levensjaren winnen. Hoe dan ook.”

Moeite

In een peiling onder huisartsen enkele maanden geleden bleek dat bijna twee op de drie huisartsen minimaal één keer per maand het verzoek om een PSA-test uit te voeren krijgt. Huisartsen gaan naar aanleiding van zo’n verzoek met de patiënt in gesprek over voor- en nadelen, maar dat is niet altijd eenvoudig. Het overgrote deel van de huisartsen, namelijk 63 procent, bespreekt met de patienten de voor- en nadelen van de test. Toch is dit in de praktijk nog best lastig. Marco Blanker, huisarts in Zwolle en epidemioloog in het UMCG: “Ik probeer altijd te achterhalen wat de patiënt wil. Wil hij zichzelf en zijn omgeving geruststellen of wil hij sowieso een test? Het is goed om daar met patiënten over te praten.”

Bron: Mednet.nl

Het bericht Ook twijfels over beperkte screening prostaatkanker verscheen eerst op De Prostaatkliniek.

Het Radboud UMC krijgt 1,25 miljoen euro van KWF-Alpe d’Huzes voor onderzoek om aan te tonen of MRI geschikt is voor bevolkingsonderzoek naar prostaatkanker. Volgens de huidige richtlijn wordt prostaatkanker vastgesteld op basis van verhoogde PSA-waarde en een biopt. Hiermee worden echter veel onschuldige vormen van de kanker opgespoord. De combinatie van MRI-onderzoek met de PSA-test kan deze overdiagnose met 90% verminderen.

Aan het onderzoeksproject ‘Met prostaat MRI Meer Mans’ doen 660 mannen mee in vijf ziekenhuizen in Nederland (Radboud UMC, Andros Mannenkliniek, HagaZiekenhuis, Maasstad Ziekenhuis en Ziekenhuisgroep Twente). Dergelijk onderzoek is nog nooit eerder op zo’n grote schaal uitgevoerd. De beoordeling van de MRI scans gebeurt volgens de in Nijmegen ontwikkelde standaardmethode. Op deze manier komt het MRI-onderzoek ook landelijk beschikbaar als deze wordt toegestaan voor de screening naar prostaatkanker.

Huidige methode onnauwkeurig

Om prostaatkanker vast te stellen, wordt momenteel gebruik gemaakt van een PSA-test. Als een verhoogde waarde van dit Prostaat Specifiek Antigeen wordt gevonden in het bloed, kan er sprake zijn van prostaatkanker. Andere prostaatproblemen leiden echter ook tot verhoogde waardes van dit eiwit. Daarom wordt bij mannen met een verhoogde PSA-waarde aanvullend een biopt genomen uit de prostaat. Een belastende en onnauwkeurige methode. Bij slechts 21% van de mannen wordt daadwerkelijk kanker gevonden, waarvan de helft in een onschuldige vorm.

Inzet van MRI

Het is ook mogelijk om prostaatkanker vast te stellen met een MRI-scan. Op de scan is te zien hoe agressief de tumor is en waar deze is gelokaliseerd. Een MRI-scan is daarmee ook bruikbaar om bij patiënten met een verhoogde PSA-waarde vast te stellen of het gaat om een gevaarlijke vorm van prostaatkanker. Radioloog Jelle Barentsz: “Deze combinatie van MRI-onderzoek met een PSA-test zou 90% van de onterechte diagnoses, en daarmee onnodige behandelingen, kunnen voorkomen.”

Testen vergelijken

Naast het vergelijken van de MRI-PSA combinatie met de gangbare methode, wordt ook onderzoek gedaan naar andere potentiële screeningtechnieken, zoals de Quattro-test en de prostate risk-calculator. Bij de deelnemers aan de studie wordt het resultaat van de verschillende testen vergeleken met de einduitslag na een eventuele behandeling van prostaatkanker om te zien welke tests deze het best voorspelden.

Betere screening

Prostaatkanker is de meest dodelijke vorm van kanker voor mannen. Jaarlijks krijgen 10.000 mannen in Nederland de diagnose prostaatkanker en sterven er 2.500 mannen aan de ziekte. Bevolkingsonderzoek naar prostaatkanker kan een groot deel van deze sterfgevallen voorkomen. Hiervoor is een goede methode nodig om de prostaatkanker duidelijk op te sporen, zonder hoge kosten of belastende onderzoeken.

Bron: Radboud UMC

Het bericht Nieuw onderzoek naar screening prostaatkanker met MRI verscheen eerst op De Prostaatkliniek.

Prof. dr. Jelle Barentsz is wereldberoemd op het gebied van MRI-diagnostiek. Hij is hoogleraar Radiologie aan het Radboud Universitair Medisch Centrum, en dankzij nieuwe technieken weet hij snel en tot in groot detail kankercellen op te sporen. Zijn onderzoek concentreert zich voornamelijk op prostaatkanker, en leverde hem in 2014 een koninklijke onderscheiding op.

Hij gaf voor de universiteit van Nederland 5 colleges over (prostaat)kanker en het zichtbaar maken hiervan. Hier kunt u vier van zijn colleges bekijken.

Waarom is kanker zo’n succesvolle ziekte?

Kankercellen zijn superslim. Ze zorgen ervoor dat ze bloed en voedingsstoffen krijgen, dat het lichaam ze niet uitschakelt en dat ze daarom eigenlijk gewoon hartstikke onsterfelijk zijn. Prof. dr. Jelle Barentsz, radioloog aan de Radboud Universiteit Nijmegen, legt uit hoe geslepen de vijand is waartegen hij strijdt.

Wat maakt een simpel goedje als roestwater zo baanbrekend bij kankeronderzoek?

Vroeger kon het jaren duren voor kanker in het lichaam gedetecteerd kon worden. Maar door onschadelijk roestwater te gebruiken, kan prof. dr. Jelle Barentsz, Radboud UMC Nijmegen, nu veel sneller en pijnlozer kanker opsporen. In dit college legt hij uit hoe dit onderzoek werkt, en hoe zijn werk heel veel mensen een hoop pijn kan besparen.

Hoe kunnen we een tumor operatief weghalen zonder te hoeven snijden?

Bij prostaat- of borstkanker is amputeren een reële, maar niet zo leuke optie. Maar wat moeten we anders? Verbranden? Bevriezen? Ja! Prof. dr. Jelle Barentsz, hoogleraar Functionele Beeldvorming aan de Radboud Universiteit Nijmegen, vertelt over een nieuwe techniek die hij mede ontwikkelt, om kankercellen op vernieuwende wijze kapot te maken. En dus levens te redden.

Waarom worden nieuwe oplossingen tegen kanker vaak jarenlang tegengewerkt?

Innovaties op het gebied van kankerbestrijding volgen dezelfde logica als innovaties op het gebied van bijvoorbeeld smartphones, aldus prof. dr. Jelle Barentsz van de Radboud Universiteit Nijmegen. De markt moet er klaar voor zijn. Daarom blijven nieuwe methodes soms jaren op de plank liggen. Wat kunnen we daar tegen doen?

Het bericht Vechten tegen kanker met beelden verscheen eerst op De Prostaatkliniek.

8 September werd de wereldstandaard voor de beoordeling van prostaat MRI gepubliceerd in het tijdschrift Europan Urology. Deze standaard -ook wel PI-RADS (Prostate Imaging Reporting Data System) genoemd- is ontwikkeld onder leiding van prof. Jelle Barentsz, radioloog van het Radboudumc. Uit onderzoek gefinancierd door KWF Kankerbestrijding blijkt dat MRI-scans prostaatkanker veel beter en vroeger in beeld brengen dan met biopten mogelijk is. MRI maakt ook zichtbaar waar de tumor precies zit, waardoor je vervolgens heel gericht kunt behandelen.

Jaarlijks krijgen ruim 10.000 Nederlandse mannen te horen dat ze prostaatkanker hebben. Een diagnose die met moeite en enige onnauwkeurigheid tot stand komt. Op dit moment behelst de richtlijn dat bij mannen met een verhoogde PSA-waarde in het bloed (prostaat specifiek antigeen), met een naald 10 tot 12 stukjes prostaatweefsel afgenomen wordt om vast te stellen of dat kwaadaardig is. Echter: andere prostaatproblemen kunnen óók tot verhoogd PSA leiden. Denk aan ontstekingen, of een vergroting van de prostaat. Zo ondergaan veel mannen een biopt, waar dat achteraf niet nodig bleek. Dat is in meer dan de helft van de gevallen.

Een MRI-scan kan prostaatkanker zeer nauwkeurig in beeld brengen. Met behulp van MRI kan dan gericht een stukje weefsel worden weggenomen en kan nauwkeurig worden vastgesteld hoe agressief te tumor is. Met deze informatie kan behandeling op maat gegeven worden. Dat scheelt in de bijwerkingen. En heel belangrijk: als er op de MRI niets te zien is, dan is er ook zeer waarschijnlijk ook niets aan de hand.

Wereldwijde standaard

Barentsz en collega’s ontwikkelden dankzij de KWO-prijs de wereldstandaard voor de beoordeling van prostaat MRI. Tevens traint Barentsz met zijn team radiologen in andere (inter-)nationale top-centra, zodat ook zij de MRI-beelden goed leren interpreteren. Deze standaardisatie en training zijn belangrijk om deze nieuwe techniek geschikt te maken voor grootschalig gebruiken en de kwaliteit ervan te garanderen. Barentsz: “Het is een mooie techniek, die professionals helpt op basis van dezelfde kennis en richtlijnen patiënten de best mogelijke zorg te bieden. De PI-RADS standaardisatie richtlijnen zijn ontstaan in Nijmegen en ondertussen in de hele wereld geaccepteerd.”

Het Radboudumc Prostaat MRI Referentiecentrum (PMRC) is bezig deze gestandaardiseerde techniek in de hele wereld in te voeren door middel van training, meebeoordelen van de MRI beelden en kwaliteitscontrole.

Bron: Persbericht UMC St Radboud

Het bericht Nieuwe wereldwijde richtlijn zorgt voor betere beoordeling en behandeling van prostaatkanker verscheen eerst op De Prostaatkliniek.

Hare Majesteit Koningin Máxima heeft op 12 november drie innovatieve operatiekamers van het Radboudumc geopend. Deze nieuwe MITeC (Medical Innovation & Technology expert Center) operatiekamers bieden unieke faciliteiten waarbij diagnostiek en behandeling samenkomen. Zo wordt het in de nabije toekomst mogelijk om kanker binnen één dag te behandelen.

Voorafgaand aan de opening van de operatiekamers bezocht Koningin Máxima een innovatiebazaar in het Radboudumc. Daar woonde ze presentaties bij van professionals, patiënten en samenwerkingspartners, over aansprekende, interactieve voorbeelden van technologische innovaties. Die gingen onder meer over de operatierobots van de toekomst, over specifieke fluorescente kleuring en beeldvorming om tumorweefsel beter te verwijderen, en hoe 3D-technieken helpen om operaties beter voor te bereiden en nauwkeuriger uit te voeren.

Rondleiding

Met de MITeC operatiekamers wil het Radboudumc een belangrijke bijdrage leveren aan duurzame en zinvolle innovaties in de zorg. Na het bezoek aan de bazaar werd Koningin Máxima rondgeleid op deze drie nieuwe operatiekamers. Hier komen opereren, 3D-röntgengrafie en MRI samen. Dit biedt unieke faciliteiten voor diagnostiek, behandeling en onderzoek. Zo wordt het in de nabije toekomst mogelijk om kanker binnen één dag te behandelen.

Officiële opening

De rondleiding werd afgesloten met de officiële openingshandeling door Hare Majesteit Koningin Máxima. Met een druk op de knop kwam een robot uit de MRI en werden de operatiekamers officieel geopend.

Vervolgoperaties voorkomen

Een van de mogelijkheden van de nieuwe MITeC OK’s is om al tijdens een operatie weggehaald weefsel te kunnen analyseren in de MRI en de snijvlakken bij de patiënt te kunnen controleren. De chirurg zal tijdens een operatie zo weinig mogelijk weefsel willen weghalen, maar moet ook zekerheid hebben of de behandeling volledig is geweest. Zodra blijkt dat er nog resten achter zijn gebleven, kan direct verder geopereerd worden, of kan er gekozen worden voor nabehandeling met chemo- of radiotherapie. Momenteel moeten patiënten een tweede keer terugkomen voor een tweede operatie of nabehandeling. Het Radboudumc start in 2016 met de ontwikkeling van deze ééndagsbehandeling bij een aantal vormen van kanker.

Onderzoekslaboratorium

MITeC is daarnaast ook bedoeld als “field lab” waar artsen, bedrijven en onderzoekers nieuwe ideeën kunnen ontwikkelen. MITeC levert daarbij niet alleen faciliteiten, maar ook een bijzondere onderzoeksmethodiek, waarmee de meerwaarde van nieuwe techniek al in een vroeg stadium kan worden bepaald. De doelstelling van MITeC is om een state-of-the-art OK te creëren met optimale beeldvorming, waarin alle nieuwe apparaten en technieken getest kunnen worden op hun potentie. Onder ‘potentie’ wordt dan verstaan of een technologische oplossing daadwerkelijk zal bijdragen aan betere en betaalbare zorg.

Prof. dr. Maroeska Rovers, hoogleraar Evidence-based Surgery: “MITeC maakt zich hard voor een meer vraaggestuurde manier van werken, over de grenzen van disciplines en ziekenhuizen heen. Als we elkaar weten te vinden, worden we wereldtop.”

Bron: persbericht Radboudumc

Het bericht Koningin Máxima opent innovatieve operatiekamers Radboudumc verscheen eerst op De Prostaatkliniek.

De eerste behandeling in Europa met het revolutionaire bestralingsapparaat MRIdian is afgerond. De eerst behandelde patiënt is bestraald voor een uitzaaiing van prostaatkanker. Het VUmc Cancer Center Amsterdam is het eerste ziekenhuis in Europa dat deze techniek in huis heeft. Voor de patiënt levert deze behandeling grote voordelen op.

Tumor continu in beeld

Door de geïntegreerde MRI-scanner in de MRIdian kunnen gedurende de bestraling MRI-beelden gemaakt worden, zodat de tumor ook tijdens het bestralen zichtbaar is. Uniek is dat de patiënt nu actief mee kan helpen aan zijn eigen bestraling. Via een monitor kan de patiënt de beweging van zijn tumor zien en zelf in de juiste positie brengen door de eigen ademhaling te reguleren. De bestraling kan hierdoor veel nauwkeuriger op de tumor gericht worden waardoor de schade aan het omliggende gezonde weefsel geringer is. Het is hierdoor beter mogelijk een kleiner aantal bestralingen met een hogere dosis te geven met minder kans op ernstige bijwerkingen voor de patiënt. Bekijk hier de video.

Bovendien is het door de MRI-beeldvorming mogelijk om het bestralingsplan per behandeling aan te passen aan de actuele locatie en grootte van de gezonde organen rondom de tumor. Daarnaast heeft het apparaat het grote voordeel dat het alleen bestraalt wanneer de tumor zich op de juiste plaats bevindt, bijvoorbeeld bij tumoren die bewegen door de ademhaling van de patiënt in de borst- en buikholte. Behandeling heeft hierdoor vooral meerwaarde voor patiënten met nier-, prostaat-, blaas-, borst-, endeldarm-, alvleesklier-, lever- en centrale longkanker. Het merendeel van de patiënten kan de behandeling binnen twee weken afronden, waar dit normaal vaak vier tot zeven weken duurt.

Kortere behandeling, minder schade

Met de conventionele bestralingsapparatuur is de tumor tijdens het bestralen niet zichtbaar, waardoor er met een ruimere veiligheidsmarge rondom de tumor moet worden bestraald. Hierdoor ontvangt het omliggende gezonde weefsel ook een hogere dosis straling. Om de schade te beperken wordt daarom over het algemeen een lagere dosis bestraling per keer gegeven, waardoor meerdere sessies nodig zijn.
Ben Slotman, hoofd afdeling radiotherapie VUmc: ‘Voor sommige vormen van kanker, zoals een tumor in de alvleesklier, was zo’n langdurige bestralingsserie meestal de enige manier om ernstige schade te voorkomen. Dit omdat de alvleesklier met de ademhaling beweegt en zich midden tussen de gezonde organen in de buik bevindt. Deze nieuwe aanpak is niet alleen prettiger voor de patiënt – kortere behandeling, minder bijwerkingen – maar we verwachten ook dat meer patiënten langer ziektevrij zullen zijn.’

Hoge precisie bestraling

Het Cancer Center Amsterdam van VUmc is het eerste ziekenhuis in Europa met dit apparaat. Wereldwijd zijn er nu zes. De afdeling radiotherapie van VUmc heeft internationaal een zeer goede naam opgebouwd op gebied van hoge precisie bestraling en wil voorop blijven lopen als het gaat om nieuwe ontwikkelingen op gebied van radiotherapie. Mede daarom heeft de Amerikaanse fabrikant ViewRay VUmc uitgekozen als locatie in Europa. Vorig jaar november werd gestart met de installatie van de MRIdian. Afgelopen maanden zijn ruim twintig mensen uit verschillende werelddelen bezig geweest het apparaat te installeren.

Dankzij Stichting VUmc Cancer Center Amsterdam (CCA)

De aanschaf van de MRIdian is mede mogelijk gemaakt door een bijdrage van de Stichting VUmc Cancer Center Amsterdam. Deze fondsenwervende stichting zet zich al meer dan dertig jaar in om onderzoek, behandeling en faciliteiten van VUmc CCA mogelijk te maken. Met giften van particuliere donateurs en bedrijven investeert de stichting in onderzoek, apparatuur en infrastructuur voor het doen van fundamenteel onderzoek bij kanker. “De stichting helpt VUmc Cancer Center Amsterdam voorop te laten lopen om de behandeling van kanker volgens de nieuwste inzichten te laten verlopen. We zijn dan ook heel blij dat we hebben kunnen bijdragen om de aanschaf van de MRIdian mogelijk te maken. Nauwkeuriger bestralen met minder bijwerkingen, dat gun ik al mijn patiënten die baat kunnen hebben van radiotherapie”, aldus prof. dr. Geert Kazemier, oncologisch chirurg bij VUmc en directeur van Stichting VUmc CCA.

Bron: Persbericht VUmc

Het bericht Europese primeur in VUmc Cancer Center Amsterdam verscheen eerst op De Prostaatkliniek.

Deze week is in The Lancet, de PROMIS studie gepubliceerd. Hieruit bleek dat de prostaat-MRI, in vergelijking met standaard echo geleide prostaatbiopten, nauwkeuriger is in het opsporen van prostaatkanker waaraan patiënten daadwerkelijk behandeld zou moeten worden. Kortom het zou onnodige prostaatbiopten en daarmee gepaarde complicaties kunnen voorkomen!

Sinds de introductie van de prostaat-MRI is er ook in Nederland veel discussie ontstaan met welke methode prostaatkanker het beste is vast te stellen. Tot op heden gelden de echogeleide prostaatbiopten nog steeds als ‘gouden standaard’ om prostaatkanker op te sporen.

In de Ziekenhuis Groep Twente is, in nauwe samenwerking met het UMC Radboud, op 23 maart 2015 het 4M onderzoek (Met MRI Meer Mans) gestart. Hierbij onderzoeken we de nauwkeurigheid van de MRI prostaat en MRI geleide prostaatbiopten vergeleken met de standaard echogeleide prostaat biopten.

In dit onderzoek zullen verdeeld over meerdere ziekenhuizen in Nederland 660 mannen met een verhoogd PSA worden onderzocht. Alle deelnemers aan de studie hebben eerst een MRI-prostaat ondergaan, waarna MRI-geleide biopten werden genomen als er verdachte afwijkingen op de MRI werden gezien. Daarnaast ondergingen zij tevens echogeleide biopten, verricht door de uroloog, conform de huidige standaardzorg en richtlijn.

Indien blijkt dat de MRI-prostaat en MRI-geleide biopten nauwkeuriger zijn in het opsporen van prostaatkanker dan de standaard echogeleid prostaatbiopten, zal dit een enorme verschuiving in de diagnostiek van prostaatkanker kunnen betekenen.
Daarnaast wordt in deze studie gekeken naar andere diagnostische hulpmiddelen (Urine Quatro test, prostaatwijzer), het kostenaspect , bijwerkingen en het effect van prostaatkanker diagnostiek op kwaliteit van leven.

Op 18 januari is deze studie officieel gesloten en zijn alle benodigde 660 mannen geïncludeerd. De ZGT heeft met ruim de helft van deze mannen in deze studie een groot aandeel gehad in het voltooien van dit onderzoek.

Op dit moment worden de uitkomsten van deze studie verwerkt en zodra de uitkomsten bekend zijn, zullen we daar uitgebreid melding van maken.

Het bericht Studie naar MRI-geleide biopten voor primaire diagnostiek verscheen eerst op De Prostaatkliniek.

Het maken van MRI scans en de interpretatie van de verkregen gegevens is vaak een tijdrovende bezigheid, waarbij het enigszins subjectieve oordeel van de specialist een belangrijke rol speelt. Onderzoekers van het Laboratorium voor Biofysica aan Wageningen University & Research en collega’s van onder andere Radboudumc in Nijmegen hebben een nieuwe analysemethode geïntroduceerd die de interpretatie van de verkregen informatie eenduidiger maakt en zelfs de duur van de metingen kan verkorten. De nieuwe methode en diverse toepassingen daarvan worden beschreven in Nature Scientific Reports van 13 april.

MRI (magnetic resonance imaging) is een krachtige techniek waarbij met behulp van magnetische velden en elektromagnetische golven in bijvoorbeeld het lichaam van een patiënt gekeken kan worden zonder een operatie uit te voeren. De techniek geniet grote bekendheid door haar medische toepassingen maar ze wordt in Wageningen ook gebruikt bij onderzoek aan bijvoorbeeld planten en voedsel en voeding.

MRI-plaatjes zijn opgebouwd uit talloze beeldpunten en elk beeldpunt bevat informatie uit signalen van diverse componenten. Het verkrijgen van de plaatjes, en met name ook het ontrafelen van de signalen per beeldpunt, vereist vaak veel geduld en expertise. Dit geldt ook voor de interpretatie van de gegevens, waarbij de rol van de (medisch) expert cruciaal is.

Wiskundige truc

De Wageningse onderzoekers hebben nu een wiskundige truc geïntroduceerd die zij al eerder gebruikten bij het interpreteren van metingen met geavanceerde lichtmicroscopen. De resultaten laten zien dat het mogelijk is om met een verkorte meetprocedure dezelfde informatie te verkrijgen als voorheen en bovendien is de interpretatie van de meetgegevens objectiever van aard en vereist in mindere mate de mogelijk enigszins gekleurde mening van een expert.

De onderzoekers illustreren de kracht van de analyse-methode aan de hand van metingen aan een plant, de hersenen van een muis en een mens, en de prostaat van een patiënt met prostaatkanker.

In de toekomst kan deze objectieve analysemethode ook gebruikt worden voor computerondersteunde diagnose (computer-aided diagnosis) van abnormaliteiten in weefsels van patiënten. Hiermee kunnen radiologen sneller en eenduidiger MRI beelden analyseren en evalueren.

Publicatie

Multi-component quantitative magnetic resonance imaging by phasor representation. Frank J. Vergeldt, Alena Prusova, Farzad Fereidouni, Herbert van Amerongen, Henk Van As, Tom W. J. Scheenen, Arjen N. Bader. Nature Scientific Reports 7: 861, 13 april 2017. DOI:10.1038/s41598-017-00864-8

Bron: nieuwsbericht Wageningen Universiteit & Research

Het bericht Nieuwe analysemethode vergroot de mogelijkheden van MRI scans verscheen eerst op De Prostaatkliniek.

Het Radboudumc Centrum voor Oncologie heeft het diagnosetraject voor prostaatkanker grondig vernieuwd. Daardoor weten mannen met mogelijk prostaatkanker in maximaal twee weken waar ze precies aan toe zijn, een proces dat nu soms maanden duurt. Bovendien is de diagnostiek nauwkeuriger geworden en krijgt iedere patiënt een persoonlijk, multidisciplinair afgewogen behandeladvies. De innovaties leiden naar verwachting tot minder onnodige behandelingen en lagere landelijke uitgaven aan prostaatkankerzorg. Het vernieuwde diagnosetraject is mede mogelijk gemaakt door zorgverzekeraar Coöperatie VGZ.

Ruim 40.000 mannen met een verhoogde PSA gaan jaarlijks naar het ziekenhuis om een diagnose te laten stellen voor de meest voorkomende vorm van kanker onder mannen: prostaatkanker. Deze patiënten met een verhoogde PSA werden tot nu allemaal via een echogeleide TRUS-biopsie gediagnosticeerd. Het Radboudumc Centrum voor Oncologie heeft in het vernieuwde diagnosetraject de echogeleide TRUS-biopsie vervangen door een mp-MRI scan. Met deze MRI-scan kan het prostaatweefsel nauwkeuriger worden beoordeeld, met als gevolg dat bij alle patiënten met een goede uitslag op de MRI geen biopten meer hoeven te worden genomen. Dat maakt de diagnose ook sneller en patiëntvriendelijker.

“Bij een TRUS-biopsie wordt er met een naald op twaalf willekeurige plekken een stukje weefsel afgenomen uit de prostaat. Dat is geen prettige ingreep. Door te beginnen met de MRI, is een biopsie in de helft van de gevallen niet meer nodig,” aldus dr. Michiel Sedelaar, uroloog bij het Radboudumc Centrum voor Oncologie. “En als vervolgonderzoek toch noodzakelijk is, gebruiken we de MRI-beelden om de biopsie gericht te nemen. Willekeurig prikken hoeft niet meer. Gemiddeld betekent dit zo’n 80% minder prikken met naalden en dus ook minder complicaties.” In sommige situaties is het nodig om na de diagnose prostaatkanker nog aanvullende scans te maken van de lymfeklieren en de botten. “Hiervoor gebruiken we een voor Nederland unieke combinatie van geavanceerde scantechnologieën: de Nano-MRI en de 68Ga-PSMA PET-CT”, verklaart prof. dr. Jelle Barentsz, radioloog bij het Radboudumc Centrum voor Oncologie. “We kunnen hier zeer nauwkeurig hele kleine uitzaaiingen elders in het lijf mee opsporen.”

Snel, multidisciplinair advies

Het traject is ingericht volgens het ‘patiënt als partner’-principe. Op elk beslismoment tijdens en na de diagnose krijgen patiënten informatie die hen helpt zo veel mogelijk zelf hun keuzes te maken. Het Radboudumc Centrum voor Oncologie ondersteunt dit proces met digitale tools en persoonlijk advies. Dit advies wordt gegeven door een in prostaatkanker gespecialiseerd team van artsen, verpleegkundigen en onderzoekers uit verschillende medische disciplines.

De doorlooptijd van het diagnosetraject is teruggebracht van soms wel drie maanden tot maximaal twee weken. Patiënten bij wie niets aan de hand is, horen dat zelfs al op de dag van het eerste MRI-onderzoek. Als er afwijkingen worden vastgesteld op de MRI, is binnen een week bekend of er sprake is van kanker en zo ja, in welke gradatie. De onderzoeken om eventuele uitzaaiingen op te sporen zijn binnen uiterlijk twee weken afgerond.

Beter en betaalbaar

De nieuwe diagnostiek is ontwikkeld binnen de kwaliteitsalliantie voor betere en betaalbare zorg tussen het Radboudumc en Coöperatie VGZ. De zorgverzekeraar heeft de vernieuwde diagnostiek opgenomen in het zorginkoopbeleid en zal de verdere uitrol ervan in Nederland actief gaan stimuleren. Als elke patiënt met een verhoogd PSA deze diagnostiek zou ondergaan, dalen de uitgaven aan prostaatkankerzorg naar verwachting met €5,7 miljoen euro. “Het sneltraject prostaatdiagnostiek is een mooi voorbeeld van gepaste en zinnige zorg: zorg die beter is voor de patiënt en goedkoper is voor de maatschappij”, verklaart Ab Klink, bestuurslid bij Coöperatie VGZ. “Door de betere diagnostiek krijgen patiënten sneller de juiste diagnose, vinden er minder onnodige behandelingen plaats en zijn er minder complicaties. De doorlooptijd van het totale diagnostische traject daalt van een aantal maanden tot 2 weken. Ongeveer de helft van alle patiënten ontvangt zijn diagnose en advies zelfs al op de eerste dag. De kosten van diagnose zijn gemiddeld hoger, maar dat wordt gecompenseerd door effectievere en minder onnodige behandelingen. Zo houden artsen en zorgverleners de zorg betaalbaar, juist door de kwaliteit te verbeteren.”

Ook de ProstaatKankerStichting ondersteunt initiatieven, zoals in het Radboudumc, die gericht zijn op het verbeteren van de kwaliteit van zorg, met aandacht voor het patientenperspectief. Een diagnosetraject waarbij state-of-the art diagnostiek wordt ingezet, een patient snel(ler) weet waar hij aan toe is en een multidisciplinair advies krijgt. En aandacht is voor goede informatie op maat die voor de patient bijdraagt aan het kunnen nemen van een goed besluit over zijn behandeling.

Uitbreiding capaciteit

Het sneltraject prostaatdiagnostiek is bedoeld voor mannen tussen de 50 en de 75 jaar bij wie door de huisarts een verhoogde PSA-waarde is vastgesteld, en die nog niet eerder aanvullend diagnostisch onderzoek hebben laten uitvoeren. Na een adviesgesprek, waarin de diagnose wordt besproken, kiezen patiënten hoe en in welk ziekenhuis ze de behandeling willen laten uitvoeren.

Het Radboudumc hoopt dat de vernieuwde prostaatkankerdiagnose wordt overgenomen door andere ziekenhuizen. Naar verwachting zal dat nog even duren, omdat het tijd kost om de benodigde kennis, techniek en expertise op te bouwen. Het Radboudumc houdt daarom rekening met een toestroom aan patiënten. “We zijn nu voorbereid om twee keer zo veel patiënten als normaal op te vangen voor prostaatkankerdiagnose”, aldus Sedelaar. “Indien nodig kunnen we verder uitbreiden, maar dat zal wel tijd kosten. Ons streven is om elke patiënt binnen een week na doorverwijzing door de huisarts te kunnen ontvangen voor het eerste onderzoek. Maar als de behoefte groter blijkt, dan kan het zijn dat patiënten tijdelijk langer moeten wachten op hun eerste afspraak. We hopen op begrip daarvoor.”

Bron: nieuwsbericht Radboudumc

Noot van de redactie: Ook in de Prostaatkliniek / ZGT doen wij eerst een MRI voor we besluiten biopten te nemen.

Het bericht Binnen twee weken diagnose prostaatkanker verscheen eerst op De Prostaatkliniek.