De Nijmeegse radioloog Jelle Barentsz wil een einde maken aan de lange lijdensweg die prostaatkanker nu nog is. ‘Ik ga door tot iedereen weet dat MRI het beste is.’
Wat bijna niemand weet: prostaatkanker komt meer voor dan borstkanker. En wat ook nog te weinig bekend is: de manier waarop momenteel de diagnose wordt gesteld, is onnodig belastend en pijnlijk voor de patiënt.
Een op de zes mannen krijgt te maken met prostaatkanker, en alhoewel deze kanker in een vroeg stadium uitstekend te behandelen is, overlijden hieraan jaarlijks 2.500 mannen. Mannen worden vaak ongerust omdat ze plasklachten krijgen. Maar dat zegt eigenlijk niks, benadrukt de radioloog Jelle Barentsz van het Nijmeegse UMC St. Radboud. Dat duidt meestal op een vergrote prostaat. Van meer belang is de PSA-spiegel, de hoeveelheid ‘Prostaat Specifiek Antigeen’ in het bloed. Als de PSA-waarde hoog is, of nog verdachter, als deze stijgt, kan dat duiden op kanker. Barentsz: ‘Let wel, in driekwart van de gevallen is er niks aan de hand. Van het resterende kwart heeft de helft een onschuldige vorm van kanker waar je niks aan moet doen. In een achtste van de gevallen is de kanker wél kwaadaardig, en moet er actie worden ondernomen.’
Weefselmonsters
De conventionele aanpak bij een verdachte PSA-waarde is bepaald geen pretje. Met behulp van een rectale echo wordt de tumor opgespoord, en worden twaalf naalden in de prostaat gedirigeerd, om biopten (weefselmonsters) te nemen. Een pijnlijke procedure die, als er niks wordt gevonden, omdat de naalden net ‘naast’ de tumor zaten, ook nog herhaald moet worden. Vaak meerdere keren. Al die pijn en onzekerheid is volstrekt onnodig, weet Barentsz. In het Nijmeegse Prostate MR Center of Excellence heeft hij een nieuwe methode ontwikkeld gebaseerd op de nieuwste MRI-technieken. Zijn scans laten in één oogopslag zien óf er een tumor zit, en of deze kwaadaardig is of niet. Barentsz: ‘MRI geeft direct duidelijkheid. Is de PSA verhoogd maar is er niks te zien, dan zeggen we: niks aan de hand, ga lekker naar huis, en als de PSA over een jaar toch weer wat hoger is, kom dan maar eens terug.’
Als er een tumor aanwezig is, dan toont de scan niet alleen uiterst precies de locatie, Barentsz kan ook vaststellen of het gezwel al dan niet kwaadaardig is. Zo ja, dan wordt tijdens een tweede scan met twee of drie naalden een biopt genomen voor nader onderzoek: ‘Dat onderzoek duurt een dag, maar we experimenteren momenteel met een ‘snelpoli’ waarbij de patiënt binnen één dag zijn diagnose én zijn behandelplan heeft. Binnen een dag zekerheid! En dan moet je bedenken dat er mannen zijn die vele jaren achtereen geen zekerheid konden krijgen of ze kanker hadden of niet.’
Het behandelplan wordt opgesteld in overleg met de patiënt. Snijden heeft zeker niet de voorkeur: ‘Twintig jaar geleden, als een chirurg met borstkanker werd geconfronteerd, dan haalde hij de hele borst weg, inclusief de spieren. Dat was verschrikkelijk voor de vrouw! Gelukkig komen chirurgen daar de laatste jaren van terug; ze worden steeds voorzichtiger.’
‘Bij prostaatchirurgie zie je nog steeds dat vaak de hele prostaat wordt verwijderd. Dat is in de meeste gevallen niet nodig, en geeft allerlei complicaties. Omdat we heel precies kunnen bepalen waar de tumor zit, kunnen we heel andere technieken inzetten. We gaan binnenkort tumoren aanpakken door ze te bevriezen, met behulp van extreem koude naalden. Door de positie en temperatuur van die naalden héél precies te kiezen, kun je exact de tumor bevriezen, en de rest niet. Eenmaal bevroren, is het tumorweefsel dood en ruimt het lichaam de tumor op.’
‘We willen in de nabije toekomst ook laser gaan gebruiken, om heel gericht tumorweefsel te verhitten. Dat kan zeer lokaal, en op de MRI kun je tot op tienden van graden de temperatuur in de gaten houden. Die laserbehandeling kan onder lokale verdoving, dus dat zou zelfs poliklinisch kunnen! Opsporen, monsters nemen, en gelijk behandelen… dat gaan we in Nijmegen doen! Als eerste in Europa.’
Stad en land
Het Center in Nijmegen ontvangt patiënten uit alle delen van de wereld. Desondanks blijft Barentsz stad en land afreizen om zijn aanpak te promoten en cursussen te geven: ‘De meeste urologen weten ervan en zien de voordelen, maar kiezen in eerste instantie toch vaak voor de oude aanpak. Als het dan niet lukt, komen ze bij mij. Ik ga door tot iedere uroloog – nee, tot iedere man weet dat prostaat-MRI het beste is.’
De Pers 16 juni 2011
Het bericht Zekerheid in één dag verscheen eerst op De Prostaatkliniek.